DRIEKONINGEN
Nieuw bestand MET AFBEELDINGEN: https://www.cielen.eu/schoolfeesten-driekoningen.htm
6 januari
DRIEKONINGEN - EPIPHANIE - THEOPHANIE
Dit feest herdenkt 4 feiten:
de aanbidding van de wijzen
de doop van Jezus in de Jordaan
verandering van water in wijn (Kana)
de broodvermenigvuldiging: 5000 mensen gevoed met 5 broden en 2 vissen
Het feest heeft 4 namen:
Epiphanie (Driekoningen)
Theophanie (doop)
Bethanie (water-wijn in Kana)
Phagiphanie (broodvermenigvuldiging)
13 dagen na de geboorte kwamen de wijzen in Bethlehem.
Hun namen waren:
GRIEKS : Apellios
Amerios
Damascos
HEBREEUWS: Galgalat
Malgalath
Sarathin
LATIJN: Gaspard
Balthasar
Melchior
Johannes Chrysostomos schrijft dat de verschijning van de ster als volgt gebeurde:
De drie koningen of wijzen waren astrologen die, van vader op zoon, elke maand drie dagen op een hoge berg doorbrachten om daar uit te kijken naar de ster die voorspeld was door de profeet Balaam. In de nacht dat Christus werd geboren verscheen de ster en ze had een bijzonder vorm: die van een wonderlijk kind met een kruis van vuur op het hoofd. Deze ster zei tot hen: "Ga snel naar het land Juda, ge zult er een pasgeboren kind vinden dat de koning is die gij verwacht."
De Middeleeuwers vroegen zich wel af hoe het mogelijk was dat de drie wijzen op 2 weken vanuit het oosten in Jeruzalem konden zijn. De heilige Remigius opperde dat het goddelijke kind hen zelf had geleid, maar het kan ook zijn, dat ze gekomen waren zittend op dromedarissen, en die leggen per dag een afstand af waar paarden gewoonlijk drie dagen over doen.
De middeleeuwers hadden ook problemen met de ster. Wat was dat voor een ster?
Volgens sommigen was het de Heilige Geest zelf die deze vorm had aangenomen. Volgens anderen was het een engel en volgens de meer nuchteren was het een nieuw geschapen ster (een nova) die na haar verschijning weer werd opgenomen in de baarmoeder van het universum. Bovendien had men vragen over de plaats van die ster aan de hemel. Men dacht dat die ster niet aan het firmament stond, maar in de lucht hing, dicht bij de aarde. Ze was bovendien zo schitterend en stralend dat ze zelfs overdag te zien was en lichter was dan de zon. En ten slotte ging ze voor de drie koningen uit, net zoals een levend wezen dat zou doen. Ze volgde dus niet de dagelijkse kringloop van de sterren.
En dan de geschenken. In de middeleeuwen dacht men dat het de gewone geschenken waren die de Perzen en de Chaldeeën aan goden gaven. Men ging trouwens nooit naar een god zonder deze geschenken. Sint Bernardus (naar wie de berg werd genoemd) beweerde dat het goud diende om de armoede van Maria te lenigen. Wierook gaven de drie koningen om de stank van de stal te verdrijven en de mirre gaven ze om het kind mee in te wrijven, zodat de wormpjes in de buik zouden verdwijnen. Hij zegt ook dat het goud symbool stond voor het koningschap van Jezus, de wierook voor zijn goddelijkheid en de mirre voor zijn stoffelijkheid. Goud staat bovendien ook symbool voor de liefde, wierook voor het gebed en mirre voor de sterfelijkheid en dus ook nederigheid.
∞∞∞∞∞∞∞
Vele jaren ondergingen de drie koningen het lot van ieder mens: ze stierven. Hun lichamen werden zo’n drie eeuwen later teruggevonden door de heilige Helena (zie Rinkkrant ....) die de stoffelijke resten overbracht naar Constantinopel. De heilige Eustorgus, bisschop van Milaan, bracht ze later over naar zijn stad. Maar keizer Hendrik liet ze overbrengen naar Keulen, waar ze sindsdien rusten en een grote verering genieten (genoten).
∞∞∞∞∞∞∞
De namen van de Drie koningen. Wie is wie?
Een jaarlijks weerkerende vraag waarop nooit met zekerheid kan geantwoord worden. Ten eerste zijn de namen van de drie wijzen verzonnen en weet niemand welke naam bij welke koning hoort. Iedereen heeft een eigen interpretatie.
Matteüs geeft geen namen, en zijn tekst is de enige bron waaruit we iets weten over het bezoek van de wijzen. Hij schrijft trouwens niet eens of er drie of meer wijzen waren betrokken bij het bezoek. De enige informatie over het aantal gaat terug op zijn vermelding dat er drie geschenken werden gegeven: goud, wierook en mirre.
Jacobus de Voragine geeft in de 13e eeuw de namen, zowel in het Grieks, het Hebreeuws als het Latijn. Het zijn de Latijnse namen die bij ons bekend zijn. Maar Jacobus spreekt zich niet uit over wie welke naam draagt. De drie wijzen zijn bij hem duidelijk alle drie van Perzische afkomst. Bovendien kenden ze elkaar gezien het feit dat ze elke maand een wake hielden op een hoge berg. Het is alleen niet duidelijk of ze dat samen deden op een en dezelfde bergtop of dat ze dat ieder afzonderlijk deden op drie verschillende toppen.
∞∞∞∞∞∞∞
Er blijft nog één vraag, die ik nog niet vaak gehoord heb: Waarom zijn er drie koningen en geen vier of zeven of één? Kerknet.be stelde die vraag ook en zocht het antwoord in de drie geschenken. Hier 10 vragen die Kerknet.be stelt:
1. Wat zegt de Bijbel over de drie koningen?
Weinig. Alleen Mattheüs (Mt 2, 1-12) spreekt over ‘wijzen uit het oosten’ die een ster volgden op zoek naar ‘de pasgeboren koning der Joden’. Als geschenken hadden ze goud, wierook en mirre mee. Ze waren in die zin de eerste pelgrims, de eersten die 'de weg van het geloof' volgden, en de eersten die Jezus echt zagen (vandaar ook het Feest van de Openbaring, ook Epifanie genoemd).
2. Waarom spreken we dan over drie koningen in plaats van wijzen?
Vanaf de derde eeuw werden de ‘wijzen’ steeds vaker ‘koningen’, waarschijnlijk onder invloed van andere bijbelteksten zoals Psalm 72: De vorsten van Tarsis, het kustland, zij komen geschenken hem brengen, de koningen van Sjeba en Seba, zij dragen hun schatting hem aan: alle heersers brengen hem hulde, alle volken zijn hem onderhorig.
3. Hoe weten we eigenlijk dat ze met drie waren?
Dat wordt afgeleid van de drie geschenken: goud, wierook en mirre.
4. Waarom precies die geschenken?
Goud was het typische geschenk voor een koning. Wierook stond symbool voor de goddelijkheid. Mirre is een verwijzing naar de dood van Jezus: mirre was een kostbaar hars, met mirrezalf werden doden ingewreven.
5. Waarom waren ze op zoek gegaan naar Jezus?
De Drie Wijzen wilden de nieuwe ‘koning der Joden’ zien en klopten bij koning Herodes aan om te vragen waar ze die konden vinden. Herodes, beducht voor zijn eigen positie, probeerde de wijzen voor zijn kar te spannen. Hij vroeg om hem in te lichten als ze het kind vonden, zogezegd om het kind daarna zelf eer te gaan betuigen. De Drie Wijzen werden door een goddelijke droom gewaarschuwd Herodes niets te laten weten. Toen Herodes dat merkte, liet hij alle pasgeboren kinderen in Bethlehem vermoorden (‘Dag van de Onschuldige Kinderen). Jozef, Maria en Jezus konden tijdig vluchten naar Egypte.
6. Hoe kregen ze hun namen Caspar, Melchior en Balthasar?
Onderzoekers menen dat monniken in de 7de of 8ste eeuw de drie wijzen hun namen gaven: Caspar, Melchior en Balthasar. Caspar werd als een Afrikaan van 20 getypeerd, Melchior als een Aziaat van 40 en Balthasar als een Europeaan van 60 — over de juiste rolverdeling lopen de meningen soms uiteen. Daarmee wilde men aantonen dat Gods zoon er voor alle culturen en leeftijden was.
7. Heten ze overal zo?
Neen. In het Grieks klinken ze als Apellios, Amerios en Damascos. In de Syrische kerk zijn het Larvandad, Gushnasap en Hormisdas, in het Hebreeuws Galgalat, Malgalat en Sarathin.
8. Wat gebeurde er later met de drie wijzen?
Daarover bestaat weinig informatie. Volgens sommige legendes keerden ze alle drie terug naar het Oosten, naar het toenmalige Perzië, en stierven ze later als martelaar. Hun lichamen werden overgebracht naar Constantinopel, later naar Milaan en in de 12de eeuw naar de Dom in Keulen, waar hun relieken zich sindsdien bevinden.
9. Waarom gaan kinderen op die dag zingend van huis naar huis?
In de Middeleeuwen gingen kinderen rond het feest van de Openbaring van deur tot deur om geld te vragen. Sinds de 19de eeuw evolueerde dat naar een traditie waarbij kinderen een liedje zingen en daarvoor worden beloond met snoep of centen. Op verschillende plaatsen gaat de opbrengst van het ‘sterzingen’ naar het goede doel. (Zie de website van Missio.)
10. Waarom dragen de kinderen een ster?
Een — al dan niet vlot ronddraaiende — ster staat symbool voor de ster die de Drie Wijzen naar de geboorteplaats van Jezus leidde. Aan onze voordeur wordt het een symbool voor de ster die elk van ons richting geeft.
∞∞∞∞∞∞∞
DRIEKONINGEN, 6 januari
Luc Cielen in Rinkkrant 816 van 23 december 2004
Als je JASPER heet, dan heb je veel te maken met een van de drie koningen. Welke? Dat lees je verderop in deze tekst.
Maar de vraag die velen bezig houdt is: Wie is wie en geeft wat? Wie is Melchior en wat schenkt hij aan het kindje Jezus?
Wie is Balthazar en wat is zijn geschenk? En wie is Kaspar en wat geeft hij aan de moeder van het kind? Er zijn al heel wat discussies daarover gevoerd, maar een afdoend antwoord schijnt niet zo voor de hand te liggen, dus keert de vraag jaarlijks weer.
Volgens de Winkler Prinsencyclopedie (en dus ook Encarta) is Kaspar de zwarte koning. Maar zijn geschenk wordt niet genoemd.
In De Santenkraam der Roomse Kerk van Van Setten lees ik dat Melchior een man is van 60 jaar oud en goud geeft. Balthazar is 40 jaar en schenkt wierook; Kaspar is de zwarte koning, is 20 jaar oud en schenkt mirre.
Stijn Van der Linden in zijn boek De heiligen gaat niet akkoord met De Santenkraam. Hij beweert dat Kaspar 20 jaar oud is en wierook schenkt. Dat klopt dus wel wat de huidskleur betreft, maar niet wat het geschenk aangaat. Melchior (en dus niet Balthazar) is hier 40 jaar oud en schenkt goud. Het geschenk klopt, de leeftijd niet. Balthazar is 60 jaar oud en schenkt de mirre. Opvallend is dat Balthazar hier een gele huidskleur heeft.
Wim Zaal in zijn boek Alle Heiligen verkondigt nog iets anders over de koningen. Bij hem draagt Kaspar het goud, is hij afkomstig uit Afrika en dus zwart, en is hij een afstammeling van Cham, een van de zonen van Noach. Melchior is een afstammeling van Sem, ook een zoon van Noach, van wie trouwens alle Semieten afstammen. Hij draagt de wierook en is afkomstig uit Azië. Balthazar is een afstammeling van Japhet, ook een zoon van Noach, komt uit Europa en draagt de mirre.
Maar als ik in Keulen naar het (de) schrijn van de Drie Koningen ga zien, dan ziet het er zo uit: Caspar (met een C geschreven) heeft een baard en een snor, is van middelbare leeftijd en draagt een kistje dat waarschijnlijk het goud bevat. Melchior is in Keulen de jongste van de drie, is dan ook baardloos. Hij draagt het wierookvat. De oudste van het gezelschap heet Balthazar, heeft baard en snor en draagt een kelk waarin vermoedelijk de mirre zit.
Janina Ramirez, Engelse historicus in Oxford, schrijft in haar boek Femina (2022) dit:
‘Na het bewind van Barbarossa (Frederk II, keizer van het Heilig Roomse Rijk 1122-1190) bleef men in de kunst het concept tot uitdrukking brengen dat het christendom de drie bekende continenten omvatte. In de loop van de middeleeuwen stelde men in de Noord-Europese kunst de Drie Wijzen – Caspar, Melchior en Balthasar – steeds vaker met verschillende huidtinten voor. De oude en bleke Caspar vertegenwoordigde Europa, Melchior, van middelbare leeftijd en met een donkerder huid, kwam uit Afrika. De drie wijzen uit het ‘Oosten’ verschillen in kleur, leeftijd en ras, maar zijn verenigd in hun aanbidding van het Christuskind.’
Over de geschenken zwijgt Ramirez.
En dan zijn er nog enkele andere versies te vinden in andere boeken en beelden.
Maar hoe was het dan écht?
Dat weet niemand. Matteüs, de enige evangelist die iets over het bezoek van de wijzen vertelt, zegt niets over namen, huidskleur en afkomst. Hij schrijft alleen dat er wijzen waren die 3 geschenken gaven. Net voldoende om de fantasie aan het werk te zetten.
Pas in de 8e eeuw duiken de namen van de drie koningen op. Jacobus de Voragine (13e eeuw) geeft ze in drie talen:
GRIEKS :
Apellios
Amerios
Damascos
HEBREEUWS:
Galgalat
Malgalath
Sarathin
LATIJN:
Gaspard
Balthasar
Melchior
De Voragine vertelt er verder bij dat ze alle drie Perzen waren, die elkaar waarschijnlijk ook kenden. Uit zijn Gouden Legende komt volgend verhaal:
‘Johannes Chrysostomos schrijft dat de verschijning van de ster als volgt gebeurde:
De drie koningen of wijzen waren astrologen die, van vader op zoon, elke maand drie dagen op een hoge berg doorbrachten om daar uit te kijken naar de ster die voorspeld was door de profeet Balaam. In de nacht dat Christus werd geboren verscheen de ster en ze had een bijzondere vorm: die van een wonderlijk kind met een kruis van vuur op het hoofd. Deze ster zei tot hen: “Ga snel naar het land Juda, ge zult er een pasgeboren kind vinden dat de koning is die gij verwacht.”’
De middeleeuwers vroegen zich wel af hoe het mogelijk was dat de drie wijzen op 2 weken vanuit het oosten in Jeruzalem konden zijn. De heilige Remigius, de bisschop van Reims die Clovis doopte, opperde dat het goddelijke kind hen zelf had geleid, maar het kan ook zijn, beweert De Voragine, dat ze gekomen waren zittend op dromedarissen, en die leggen per dag een afstand af waar paarden gewoonlijk drie dagen over doen.
De middeleeuwers hadden ook problemen met de ster. Wat was dat voor een ster? Volgens sommigen was het de Heilige Geest zelf die deze vorm had aangenomen. Volgens anderen was het een engel en volgens de meer nuchteren was het een nieuw geschapen ster (een nova) die na haar verschijning weer werd opgenomen in de baarmoeder van het universum. Bovendien had men vragen over de plaats van die ster aan de hemel. Men dacht dat de ster niet aan het firmament stond, maar in de lucht hing, dicht bij de aarde. Ze was bovendien zo schitterend en stralend dat ze zelfs overdag te zien was en lichter was dan de zon. En ten slotte ging ze voor de drie koningen uit, net zoals een levend wezen dat zou doen. Ze volgde dus niet de dagelijkse kringloop van de sterren.
En dan de geschenken. In de Middeleeuwen dacht men dat het de gewone geschenken waren die de Perzen en de Chaldeeën aan goden gaven. Men ging trouwens nooit naar een god zonder deze geschenken. Sint Bernardus (naar wie de berg op de grens tussen Zwitserland en Italië werd genoemd) beweerde dat het goud diende om de armoede van Maria te lenigen. Wierook gaven de drie koningen om de stank van de stal te verdrijven en de mirre gaven ze om het kind mee in te wrijven, tegen de wormpjes in de buik. Hij zegt ook dat het goud symbool stond voor het koningschap van Jezus, de wierook voor zijn goddelijkheid en de mirre voor zijn stoffelijkheid. Goud staat bovendien ook symbool voor de liefde, wierook voor het gebed en mirre voor de sterfelijkheid en dus ook nederigheid.’
Na vele, vele jaren - het schijnt dat ze net lang genoeg bleven leven om door de apostel Thomas bekeerd te worden en om zelfs nog te gaan missioneren in Indië - ondergingen de drie koningen het lot van ieder mens: ze stierven. Hun lichamen werden zo’n drie eeuwen later teruggevonden door de heilige Helena die de stoffelijke resten overbracht naar Constantinopel. Helena was specialiste in het terugvinden van plaatsen en voorwerpen die te maken hadden met Jezus. De heilige Eustorgus, bisschop van Milaan, bracht ze later over naar zijn stad. Maar keizer Hendrik Barbarossa van het Heilig Duitse Rijk liet ze overbrengen naar Keulen, waar ze sindsdien rusten en een grote verering genieten (genoten). Als je in Keulen en omgeving, of zelfs in heel Duitsland het volgende op een deurlijst ziet staan: C+M+B, dan gaat het om Caspar, Melchior en Balthasar en niet om de Compagnie Maritime Belge, waarvan de afkorting CMB tot voor kort opvallend op de Meir te zien was.
De namen van de drie koningen hebben, al zijn ze dan verzonnen, toch een betekenis.
Kaspar is van het Perzische woord voor schatbewaarder afgeleid. Eigenlijk logisch dus dat hij het goud draagt. In Keulen is dat alleszins zo.
Melchior betekent ‘God is Licht’. Maar daar kan je ook een vraagteken bij zetten. Afgaande op de betekenis van de naam zou hij dan de wierook moeten dragen. Dat is ook zo op de Keulse afbeelding.
Balthazar zou betekenen: ‘God bescherme zijn leven.’ Vermits mirre iets met dood en eeuwig leven te maken heeft, zou het wel kunnen dat deze koning de mirre geeft. Mirre werd namelijk gebruikt als ingrediënt bij het balsemen. Op het schrijn in Keulen is dat ook zo. Dus als je nog eens twijfelt, kijk dan naar de betekenis van de naam, dan heb je enig houvast.
Worden de namen van deze drie koningen nog gebruikt?
Zeker en vast. In België alleen al zijn er in 2004 8.440 families die een naam dragen die afgeleid is van deze heiligen.
Een kort overzicht. Er zijn mensen die gewoon Drikoningen (1) heten of Drijkoningen (413) of Drykoningen (64). Je vindt ze vooral in de Limburgse Kempen. Met 478 zijn ze.
Balthasar schonk zijn naam aan 951 families. Onder verschillende vormen: Balthasar, Baltasar, Balthasart, Baltazar, Balthazar, Balthazard, Balthazart, Baltazart en Baltzar.
Kaspars naam ging over naar 6.319 families en is daarmee de meest succesvolle. En dan te bedenken dat het net die zwarte koning is wiens naam zo populair is geworden, ook bij de voornamen. Zijn naam wordt op verschillende wijzen gespeld: Caspar, Gaspar, Gaspard, Casper, de Casper, Caspers, Gaspars, Gaspart, Gasper, Jaspar, Jaspard, Jaspart, Jaspaert, Jaspars, Jaspaers, Jaspers, Jasperse, Jasper, Jaspert, Jaspers, Jespers, Jespersien, J’ Espère, Kasper, Kaspers, Gaspari, Gasperi, Gasparin, Gasparini, Gasparon, Gasperin, Gasperini, Gasparoni en Gasparotto.
De naam Melchior had het minste succes, of de Melchiors hebben niet zo vlijtig aan hun nageslacht gewerkt. Ze zijn met 692 families, die de naam op een van de volgende manieren schrijven: Melchior, Melchiorre, Melkior, Melchor, Melcher, Melchers, Melchert, Melcherts, Melger, Melgers, Milcher, Milchers, Melkert, Melleker, Melgar en Meldgaard.
Anders gezegd, bijna 1 op 10.000 Belgen heeft zijn familienaam te danken aan de heilige Drie Koningen. Zouden ze dat allemaal beseffen?
Kaspar is net als bij de familienamen ook bij de voornamen de meest succesvolle gebleken. Volgende versies van zijn naam zijn in ons land bekend: Jas, Jaspars, JASPER, Cas, Caspari, Caspers, Kas, Kasius, Kaspar, Kasper, Kesper en nog enkele andere minder bekende varianten. Ook de dames kregen hun deel, want als meisjesnaam werd Kaspar omgedoopt tot : Jasperina, Caspara, Casparina, Cassie, Jasperijntje, Jesprina en Jaspertje.
Als voornaam scoort Melchior iets beter dan de familienaam. Je vindt jongens (geen meisjes) die zijn naam dragen onder de vormen: Melchior, Melcher, Melchers, Melchert, Melching en Melger, en enkele afgeleiden van deze laatste voornaam.
Balthazar kent maar enkele varianten als voornaam: Balthasar, Balster en Balte.
Zijn er bekende personen die een van deze namen dragen?
Op school hebben we natuurlijk enkele Jaspers rondlopen. Het is nog steeds een geliefde voornaam. De meest bekende Kaspar is Kaspar Hauser, de Duitse jongen die in de negentiende eeuw plots in Nurenberg opdook, daar enkele jaren leefde en er vermoord werd. Zijn bestaan is met zoveel raadsels omgeven dat enkele tientallen auteurs en historici er zich hebben aan gewaagd om op onderzoek te gaan. Tot op vandaag blijft hij velen intrigeren, en verschijnen er boeken over hem.
De tekenfilmfans kennen een geestje dat Kasper heet. De stripliefhebbers kennen natuurlijk Kasper en Hobbes (het tijgertje), en de muziekliefhebbers komen aan hun trekken met Kasper Van Kooten, zoon van Kees.
Bij de Melchiors vinden we Melchior Wathelet, een Belgisch politicus.
Balthasar: zo heette de vorige gouverneur van Oost-Vlaanderen; zijn zoon is een vertrouwd tv-figuur die toerisme- en filmprogramma’s presenteert. Maar natuurlijk zullen de meesten wel Balthazar Boma kennen uit ‘De Kampioenen’.
En nu even terug naar de Drie Koningen: Kaspar zou ik beschouwen als de baardloze jongste. Hij is zwart, en draagt het goud. Zie hem maar als symbool van Afrika. Naar mijn gevoel is Melchior, die de wierook draagt de oudste. Hij zou geelbruin kunnen zijn met snor en baard en symbool kunnen staan voor Azië. Balthasar is dan de man van middelbare leeftijd die de mirre draagt. Je kan hem een blanke huidskleur geven zodat hij symbool kan staan voor Europa. Maar zoals gezegd: niemand weet wie wie is en wat hij geeft, je mag dus gerust je eigen voorkeur volgen. Er is er maar één over wie bijna iedereen het eens is, en dat is Kaspar.
