https://cielen.eu/vakken/wereldorientatie/mineralogie.html

Is het legaal om fossielen te kopen?

Senne Starckx in De Standaard, donderdag 5 september 2019

Een oeroude trilobiet, een reuzenhaaientand of een dinosaurusei: het is eens wat anders op de schouw. Maar is dat wel koosjer, je eigen kleine natuurhistorisch museum inrichten met fossielen die je zelf hebt opgegraven of aangeschaft?

In ons land is het simpel: fossielen worden beschouwd als archeologische artefacten. Op privégrond behoort alles toe aan de grondeigenaar. Wat je onder openbaar terrein vindt, mag je houden (en eventueel doorverkopen).

In ‘fossielenparadijs’ Duitsland is dat wel even anders. In de deelstaat Noordrijn-Westfalen (waar de eerste neanderthaler werd gevonden) zijn alle fossielen automatisch staatseigendom. In Beieren daarentegen zijn er steengroeven waar je voor een paar euro entreegeld erop los mag hakken en kappen – en wat je vindt mag je houden. Wie weet rij je wel naar huis met een (stukje) archeopteryx in de koffer, waarvan er al tientallen fossielen zijn gevonden in de bekende kalksteenlagen van de Duitse Alpen. ‘Als je iets heel bijzonders vindt, zullen ze je wel overhalen het af te staan aan de wetenschap’, zegt Danny Alexandre van Hona, een Belgische amateurvereniging van paleontologen, mineralogen en geologen. ‘Dan krijg je een ander mooi fossiel ter compensatie.’ Bij andere populaire Europese trekpleisters voor fossielenjagers, zoals de krijtrotsen aan het Kanaal in Engeland en Frankrijk, gelden wéér andere regels. Buiten de beschermde zones mag je vrij zoeken – zolang je niet met een graafmachine komt aanzetten. ‘In het puin van afgebrokkelde rotsen heb je de fossiele koralen, schelpen en ammonieten maar voor het oprapen’, weet Alexandre.

Ook buiten Europa kan de wetgeving sterk verschillen tussen landen en regio’s. En dat speelt ook professionele fossielenjagers parten. ‘Het is vaak een juridisch kluwen dat veel papierwerk vraagt’, zegt paleontoloog Koen Stein van de VUB en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Enkele landen die de laatste jaren hun paleontologisch patrimonium sterker zijn gaan waarderen, met strengere regels tot gevolg, zijn Argentinië, Brazilië, China, Mongolië en Zuid-Afrika. Als je op een beurs of veiling(site) een fossiel aantreft uit een van die landen (en het werd relatief recent opgegraven), gaat het wellicht om smokkelwaar of een vervalsing. Als je het dan koopt, ben je dus schuldig aan heling. Hetzelfde voor dinosaurusresten uit de VS: daar mogen fossielen van gewervelden gevonden op publieke gronden het land niet uit.

In Beieren zijn er steengroeven waar je voor een paar euro entreegeld erop los mag hakken en kappen – en wat je vindt mag je houden

De laatste jaren worden steeds meer waardevolle fossielen opgespoord en vervolgens gerepatrieerd, ook al omdat douanediensten er meer aandacht voor hebben. Stein: ‘Recent kon de Franse douane nog een fossiel skelet van een tyrannosaurus onderscheppen. Dat vloog linea recta terug naar Mongolië, waar het was opgegraven en het land uitgesmokkeld.’ Een land dat bijzonder streng toekijkt, is Brazilië. Daar heb je zelfs de toelating nodig om een fossiel van de ene deelstaat naar de andere te transporteren. Als het land even nauwlettend toezag op zijn gebouwenpatrimonium, zou het nationaal natuurhistorisch museum – met zijn schatkamer aan fossielen – een jaar geleden wellicht niet zijn uitgebrand.

De verkoop van fossielen is een lucratief handeltje geworden, zegt Stein. En dat trekt natuurlijk louche types aan. ‘Toen ik tien jaar geleden een tijdje in Thailand werkte, vroeg de douane me om een partij in beslag genomen dinosaurusbeenderen te onderzoeken. Ze bleken te bestaan uit kleine stukjes bot die met een mengsel van beton en beendermeel aan elkaar waren geplakt. Want hoe completer een fossiel, hoe meer geld het kan opleveren.’

Om de illegaliteit buiten de deur te houden, neemt Hona voor zijn jaarlijkse fossielenbeurs Paleotime (telkens in november) een heuse ethische commissie onder de arm. Die ziet toe op de authenticiteit en de legale afkomst van de aangeboden koopwaar. ‘We controleren bijvoorbeeld dat er niks afkomstig is van belangrijke wetenschappelijke vindplaatsen’, zegt organisator Alexandre. ‘Een groot deel van de legale fossielen komt uit Marokko, waar het opdelven van versteende resten een belangrijke inkomstenbron is.’

SENNE STARCKX