MAURITIUS, 22 september

Luc Cielen in Rinkkrant 803 van 16 september 2004

Zijn naam betekent: hij die afkomstig is uit Mauretanië, of kortweg: Moor. Zijn naam is zeer verspreid. We komen hem tegen in het Nederlands, waar hij Maurits heet (denk maar aan ettelijke Nederlandse prinsen die zo heten of geheten hebben). In Duitsland heet hij Moritz (in Zwitserland zijn er zelfs twee steden naar hem genoemd). In Frankrijk en Engeland kent men hem als Maurice, maar met een licht uitspraakverschil. In Hongarije schrijven ze Mòric, in Italië zegt men Maurizio, in het Pools klinkt het als Maurycy. De Portugezen spreken van Mauricio, zo ook de Spanjaarden. In Tsjechië heet hij dan weer Mořic. In Vlaanderen draagt hij meestal de Franse naam: Maurice, maar het is toch al weer een hele tijd geleden dat ik deze naam nog ben tegengekomen. Bij mijn leeftijdgenoten zijn er nog wel enkelen, maar bij de jongeren?

 

 

De faam van een heilige kan je ook aflezen aan de familienamen die van zijn voornaam zijn afgeleid. Zijn naam vinden we in België - tussen haakjes het aantal - terug in de familienamen Mauris (2), Maurisse (6), Maurits (17), Mauritz (2), Maurich (7), Maurice (150) Mauris (2), Maurizio (53), Maurize (1), Mourus (3) en Maurus (42), Maurissen (406), Maurissens (31), Maurisse (6), Mourice(15) en afleidingen daarvan, Morice (9) en afleidingen ervan, Morrisse (108) en Moris (1005), Moeris (42), Mooris (18), Meurice (775), Meurisse (o.a. die van de chocolade) (1085), Murice (3), Marysse (220) enz, Marijsse (161), Marris (11), Demeurisse (101), Mores (194), Moriceau (4), Morichard (7), Morris (tekenaar van van Lucky Luke) (147), enz.... teveel om op te noemen.

 

Je ziet, deze Mauritius heeft ontstaan gegeven aan tal van Belgische namen, maar dat gebeurde in heel Europa. Hij was dus zéér bekend. Maar waarom?

 

Wie was hij? Wat deed hij?

Hij was een Romeins officier in de derde eeuw. En dat is alles wat we over zijn leven weten. Maar het legioen dat onder zijn leiding stond, daarover is wel een en ander bekend en is er ook de oorzaak van dat Mauritius’ faam over heel Europa werd verspreid.

 

Het gebeurde nog in de eerste eeuw, dat Jacobus, van wie gezegd werd dat hij de broer van Jezus was, het christelijk geloof predikte in Egypte. Vooral in de stad Thebe, gelegen in de zeer vruchtbare vallei van de Nijl, vond hij gehoor en velen bekeerden zich tot het christendom.

 

In het jaar 277 wilden de keizers Diocletianus en Maximianus ten strijde trekken tegen de ketters - in hun ogen dus de christenen, omdat zij weigerden te offeren aan de keizer, die in die dagen steeds een goddelijke status werd toegedacht. Zij vaardigden dus een edict uit waarin stond dat in elke Romeinse provincie de christenen verplicht werden aan de Romeinse goden (dus ook aan de keizer) offers te brengen. Indien ze dat niet deden, zouden ze daarvoor vreselijk gestraft worden.

 

Maar wat deden de christenen op vele plaatsen? Ze stuurden de keizerlijke boodschappers terug zonder op het bevel van de keizer in te gaan. Daarop vaardigden de keizers het bevel uit dat alle weerbare mannen zich moesten melden in het leger.

 

In Thebe besloten de mannen om te doen wat de keizer hen gebood - Christus had hen toch ooit het gebod gegeven om aan de keizer te geven wat hem toekwam - en zo richtten zij een legioen op dat bestond uit 6.666 tot het christendom bekeerde mannen. Zij vormden het Thebaans Legioen. De aanvoerder ervan was Mauritius. Hij werd bijgestaan door onder anderen : Candidus, Innocentius, Exuperius, Victor en Constantius.

Dit legioen trok naar Rome en stelde zich onder het bevel van keizer Maximianus, die het met zich meevoerde naar Gallië, waar een opstand broeide. Toen het legioen bij de Alpen kwam, in de vallei van de Rhône, en de eerste pas moest overtrekken gebood de keizer dat elk legioen

offers moest brengen aan de goden en hun hulp en bescherming moest afsmeken om de opstandelingen en vooral de christenen te verslaan. Het Thebaans Legioen weigerde, zonderde zich van de rest van het leger af en kampeerde acht mijlen verderop in Agaunum (= Saint-Maurice-en-Valais (in Zwitserland, daar waar de Rhône de vallei binnenstroomt waarin het Meer van Genève ligt).

 

De keizer was woedend. Hij verplichtte het legioen de voorgeschreven offers te brengen en tegen de christenen op te trekken, maar het Thebaans Legioen bleef bij zijn besluit. Daarop gebood de keizer om bij wijze van straf (een gebruikelijke straf in de Romeinse tijd) het legioen te decimeren: het legioen moest aantreden en van elk 10 soldaten werd er één onthoofd. Toen dat gebeurd was gaf de keizer weer bevel om te offeren en op te trekken. Mauritius trad naar voren en zei : “Met ons lichaam behoren wij u toe, keizer, maar onze ziel behoort aan Christus, daarover hebt u geen macht!” Het hele legioen weigerde dus nogmaals te offeren. Toen gaf de keizer de opdracht om het Thebaans Legioen nog eens te decimeren. Maar hij bereikte slechts dat de soldaten onder elkaar discussieerden om te mogen sterven. Zo stierf ook Mauritius. De keizer dacht dat daarmee de muiterij gedaan was, maar vergiste zich deerlijk. Nu was het Exupéry (naar wie in de 20e eeuw Antoine de Saint-Exupéry - auteur van ‘De Kleine Prins’ was genoemd) die naar voren trad en de woorden van Mauritius herhaalde. Toen ontstak de keizer in zo’n grote woede dat hij zijn leger de opdracht gaf het Thebaanse Legioen te omsingelen en het volledig te verdelgen. Slechts enkele soldaten ontsnapten aan de massamoord die daarop volgde.

 

De stoffelijke resten van vele martelaars-soldaten uit dit beroemde Thebaans Legioen werden in de volgende eeuwen over Europa verspreid. Hun namen werden bewaard en gingen over in namen van dorpen, steden en families. Vooral in Zwitserland en omstreken komen we hun namen tegen. Natuurlijk vinden we Mauritius in Sankt Moritz en in Saint-Maurice-en-Valais. In Solothurn worden Victor en Ursus vereerd. In Zürich is het de heilige Felix. In Trier vereert men Palmatius met een groep gezellen. In Keulen treffen we de heilige Gereon aan met 318 gezellen. Xanten aan de Rijn vereert de heilige Victor met 330 gezellen. In Zurzach houdt men de gedachtenis aan Verena (de zus van Mauritius) levendig. In Noord-Italië vereert men in verschillende steden en dorpen enkele tientallen heiligen uit dit Thebaans Legioen. In de vallei van Aosta (bij de Mont Blanc) vereert men nog steeds de heilige Innocent, wiens lijk bij een overstroming van de Rhône in de 5e eeuw werd teruggevonden.

Mauritius’ naam was veruit de meest bekende en heel wat steden hebben hem als patroon gekozen. Je komt hem onder andere tegen - meestal afgebeeld als Romeins soldaat met zwaard, vaandel (met kruis erop) en schild (met 3 morenkoppen erop) en als donkerhuidige Noord-Afrikaan (= een Moor) in Angers, Coburg (vanwaar ons koningshuis afkomstig is), Einsiedeln, Luzern, Mainz, Nanterre (waar de Citroënfabrieken zijn), Tours, Wiesbaden en het kanton Valais in Zwitserland.

 

Hij is natuurlijk een van de meest geliefde patroonheiligen van de soldaten en het spreekt dan ook vanzelf dat zo’n vechtersbaas als Keizer Karel V - die het als een goddelijke plicht zag om tegen de ketters van zijn tijd ten strijde te trekken - een bijzondere verering voor Mauritius had. Hij stelde zijn prestigieuze ridderorde van het Gulden Vlies dan ook onder de bescherming van Mauritius, die enkele eeuwen eerder al de Kruisridders onder zijn bescherming had moeten nemen.

 

In Vlaanderen kende Mauritius enkele bedevaartsoorden. Eén ervan is Nevele in Oost-Vlaanderen, waar men gewijde olie in het oor druppelde tegen doofheid. In Henegouwen is het Hoves dat enige bekendheid genoot en waar men een ijzeren kroon droeg om van hoofdpijn verlost te geraken.

Mauritius op 22 september komt ook voor in de weerspreuken, en misschien heeft hij dit jaar wel geluk en komt het ook uit:

 

Vertoont zich Mauritius klaar,

Aan vele stormen verwacht u maar.

We zullen volgende woensdag eens zien.

Wat heeft Mauritius met Rinkrank te maken?

 

Niet zo erg veel, maar als patroon van de kruisvaarders en als patroon van het Gulden Vlies komt hij toch héél dicht in de buurt van wat er in geschiedenis en cultuurbeschouwing wordt verteld. Zijn naam kan dus wel eens vallen. De kans dat dat gebeurt is in een aardrijkskundeperiode iets groter, zeker als het over Zwitserland gaat en dan vooral over Sankt Moritz: de mondaine wintersport- en badplaats op zo’n 1800 m hoogte waar de rivier de Inn (zijrivier van de Donau) in een meer stroomt.

 

Er zijn geen kinderen op school die zijn naam dragen, maar ik ken wel twee kinderen wiens overgrootvader (1 van de 4 dan toch) Maurice heette. Of zij dat ook weten? En enkele jaren geleden was er een juf op school die een verwante was van een Vlaamse schrijver die Maurice Sabbe heette.

En wie kent er nog Maurice Chevalier?