GUSTAV SCHWAB

GRIEKSE EN ROMEINSE SAGEN

Uitgeverij U.M. Holland, Haarlem, 1982

In vertelbeurten en beelden opgedeeld ter ondersteuning bij het vertellen van deze verhalen in de vijfde/zesde klas van de lagere school.

Luc Cielen

Aanvullende lectuur:

Gustav Schwab, Griekse mythen en sagen, Het Spectrum

Luc Cielen, De sterrentuin, Manteau

Luc Cielen: De mythische sterrenhemel, Standaard Uitgeverij

Michael Gibson, Goden, mensen monsters uit de Griekse mythologie, Standaard Uitgeverij

F. Schobbe, Mythen, heldendicht en verhalen uit de geschiedenis, Kleio’s gefluister, Christofoor

M. Zwiers, Ilias, de strijd om Troje, Spectrum

M. d’Hane-Scheltema, Vergilius, het verhaal van Aeneas, Athenaeum

Aegidius W. Timmermans, Homerus Odyssee, Manteau

Frans Van Oldenburg Ermke, Homeros, Kempische boekhandel

Auguste Lechner, Aeneas de vader van de Romeinen, Fibula-Van Dishoeck

en andere

Beelden zijn de kernpassages in een verhaal; het zijn de grote en belangrijke momenten waarrond het verhaal opgebouwd is.

Bij de voorbereiding op het vertellen helpt het om deze beelden goed in zich op te nemen, desnoods te schilderen of te tekenen (schetsen) en de volgorde van de beelden te memoriseren.

Tijdens het vertellen wordt binnen elk beeld naar een climax gewerkt, zodat er afwisselend spanning en ontspanning ontstaat bij het vertellen.

Voor de uitspraak: in de namen zijn de beklemtoonde lettergrepen vet gezet en onderlijnd. Achteraan in Van Dale’s Groot woordenboek van de Nederlandse taal vind je van de meeste Griekse namen de juiste schrijfwijze en uitspraak (klemtoon) in het Nederlands.

Voor de uitspraak: C wordt als K uitgesproken

Y wordt als I uitgesproken ( kan ook als U)

U klinkt als OE

AE wordt uitgesproken als AI of als E

OE wordt uitgesproken als OI of als E

EU wordt uitgesproken als UI of als EU (niet als OI = Duitse uitspraak)

PROMETHEUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Prometheus boetseert de mens

2e beeld: Prometheus als leermeester van de mens

3e beeld: Prometheus bedriegt Zeus bij de keuze van het offer

4e beeld: Prometheus steelt het vuur

5e beeld: De doos van Pandora

6e beeld: Prometheus gestraft door Zeus

7e beeld: Prometheus verlost door Heracles

HET MENSDOM + DEUCALION EN PYRRHA (1 vertelbeurt)

1e beeld: het gouden mensengeslacht

2e beeld: het zilveren mensengeslacht

3e beeld: het bronzen mensengeslacht

4e beeld: de halfgoden

5e beeld: het ijzeren mensengeslacht

6e beeld: Lycaon stelt Zeus op de proef

7e beeld: de zondvloed

8e beeld: Deucalion en Pyrrha en het nieuwe mensengeslacht uit steen.

IO (1 vertelbeurt). Dit verhaal kan ook verteld worden in de zesde klas bij aanvang van de wiskundeperiode over de procentberekening.

1e beeld: Zeus verliefd op Io

2e beeld: de metamorfose van Io

3e beeld: Argos als bewaker van Io

4e beeld: Io als koe bij haar vader

5e beeld: Hermes bij Argos

6e beeld: de oorsprong van de rietfluit

7e beeld: Hera wreekt zich op Io

8e beeld: de nakomelingen van Io

PHAËTON (1 vertelbeurt)

1e beeld: Phaëton bij Helius

2e beeld: het geschenk van Helius aan Phaëton

3e beeld: Phaëton op de zonnewagen

4e beeld: de ontroostbare moeder en zussen van Phaëton

EUROPA (1 vertelbeurt): Deze mythe is vereeuwigd in het sterrenbeeld Stier. Een versie van dit verhaal staat ook in De sterrentuin op blz 72.

1e beeld: de droom van Europa

2e beeld: Europa en haar vriendinnen

3e beeld: Zeus als stier bij de Europa

4e beeld: Europa op de stier

5e beeld: Europa in Kreta

CADMUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Cadmus en het orakel van Delphi

2e beeld: Cadmus strijdt met de draak

3e beeld: De drakentanden en de stichting van Thebe

PENTHEUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Pentheus en het bacchanaal

2e beeld: het verhaal van Acutes

3e beeld: de metamorfose van de zeelieden in vissen

4e beeld: Bacchus en de bacchanten gevangen

5e beeld: de dood van Pentheus

PERSEUS (1 of 2 vertelbeurten). Dit is waarschijnlijk de oudste Griekse mythe. De meeste personages uit dit verhaal kregen een sterrenbeeld aan de hemel.

1e beeld: Acrisius en het orakel – Zeus bij Danaë – Danaë en Perseus in de kist. Dit beeld kan als een apart verhaal verteld worden. Dit verhaal staat meer uitgebreid beschreven in andere verhalenbundels. Zie o.a. De sterrentuin blz 102 onder de titel: De gevleugelde held (sterrenbeelden Perseus, Cassiopeia, Cepheus, Pegasus, Andromeda, Walvis).

2e beeld: de opdracht van Perseus. Perseus bij de Graien

3e beeld: Perseus bij de nimfen

4e beeld: Perseus onthoofdt de Medusa

5e beeld: Perseus achtervolgd door de Gorgonen

6e beeld: Perseus bij Atlas

7e beeld: Perseus bij Andromeda

8e beeld: het zeemonster Cetus

9e beeld: Perseus overwint Cetus

10e beeld: het bruiloftsmaal

11e beeld: de strijd met Phineus

12e beeld: vervulling van het orakel: Perseus doodt zijn grootvader

ION (1 vertelbeurt)

1e beeld: de vondeling

2e beeld: Creüsa en Ion in Delphi

3e beeld: het orakel

4e beeld: het verdriet van Creüsa

5e beeld: de gifbeker

6e beeld: Ion en Creüsa bij het altaar van Apollo

7e beeld: de herkenning

DAEDALUS EN ICARUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Daedalus en Metion

2e beeld: Daedalus in Kreta

3e beeld: de vlucht van Daedalus en Icarus

4e beeld: Daedalus in Sicilië

5e beeld: dood van Minos en Daedalus

TANTALUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: de overmoed van Tantalus

2e beeld: de straf van Tantalus

PELOPS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Hippodamea en de vrijers

2e beeld: de wedren van Pelops met Oenomaüs

NIOBE (1 vertelbeurt). Dit verhaal volgt op het verhaal van Zethos en Amphion. Zie verderop.

1e beeld: de grootspraak van Niobe

2e beeld: de dood van de zonen

3e beeld: de dood van Amphion

4e beeld: dood van de dochters en van Niobe

ACTAION (1 vertelbeurt)

1e beeld: de grot van Artemis

2e beeld: de metamorfose van Actaion in een hert

3e beeld: de jacht op Actaion

PROCNE EN PHILOMELA (1 vertelbeurt)

1e beeld: huwelijk van Tereus en Procne

2e beeld: Tereus verliefd op Philomela

3e beeld: Tereus verminkt Philomela

4e beeld: Procne ontmoet Philomela

5e beeld: de metamorfosen in zwaluw, nachtegaal en hop.

ZETHOS EN AMPHION (1 vertelbeurt). Dit verhaal gaat het verhaal over Niobe vooraf.

1e beeld: Zethos de herder en Amphion de lierspeler

2e beeld: Dirke en Antiope

3e beeld: Amphion bouwt de muren van Thebe

PROCRIS EN CEPHALUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: de verliefde Eos ontvoert Cephalus

2e beeld: Cephalus stelt Procris op de proef

3e beeld: Procris bij Artemis op Kreta

4e beeld: de vermeende ontrouw met Aura

AIAKOS (1 vertelbeurt) (ook: AESACUS)

1e beeld: Aesacus brengt regen

2e beeld: metamorfose: mieren worden Myrmidonen

PHILEMON EN BAUCIS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Zeus en Hermes gastvrij ontvangen door Philemon en Baucis

2e beeld: metamorfose: Philemon wordt een eik, Baucis wordt een linde

ARACHNE (1 vertelbeurt)

1e beeld: grootspraak van Arachne. uitdaging van Athena

2e beeld: Athena bezoekt Arachne

3e beeld: het weefsel van Athena

4e beeld: weefsel van Arachne en metamorfose in een spin

MIDAS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Midas ontvangt Silenus gastvrij

2e beeld: Bacchus geeft Midas een ‘gouden’ beloning

3e beeld: Midas jureert de muziekwedstrijd tussen Pan en Apollo en krijgt ezelsoren

4e beeld: de kapper van Midas en het riet

HYACINTHUS (1 vertelbeurt)

Dit verhaal bevat slechts 1 beeld: de metamorfose van Hyacinthus in een hyacint. De bloem die hier bedoeld wordt is niet de hyacint die we tegenwoordig kennen. Men weet niet meer over welke plant het hier gaat.

MELEAGER EN DE ZWIJNENJACHT (1 vertelbeurt)

1e beeld: Oeneus vergeet het offer aan Artemis

2e beeld: de jacht op het Caledonische everzwijn

3e beeld: het houtblok in het vuur en Meleagers dood.

ATALANTE (1 vertelbeurt)

1e beeld: vondeling in Arcadia

2e beeld: de wedloop met Hippomenes

SISYFUS EN BELLEROPHON (1 vertelbeurt)

1e beeld: De straf van Sisyfus in de onderwereld : dit kan ook als apart verhaal verteld worden zoals in Griekse mythen en sagen van Gustav Shwab, uitgeverij Het Spectrum.

2e beeld: Bellerophon bij Iobates

3e beeld: Bellerophon temt Pegasus en doodt Chimaera

4e beeld: Bellerophon valt van Pegasus

SALMONEUS (1 vertelbeurt). Dit verhaal hoeft niet verteld te worden.

enig beeld: Salmoneus verkleedt zich als Zeus

DE DIOSCUREN (1 vertelbeurt) Bij voorkeur de naam Pollux gebruiken i.p.v. Polydeukes.

1e beeld: geboorte en jeugd van Castor en Pollux. Roof van Helena.

2e beeld: eetwedstrijd met Lynceus en Idas

3e beeld: gevecht met Lynceus en Idas

MELAMPUS (1 vertelbeurt)

1e beeld: Melampus leert de taal van de vogels verstaan

2e beeld: Melampus gevangen en bevrijd geneest Iphyclus

3e beeld: Melampus en koning Proitos

ORPHEUS EN EURYDICE. (1 vertelbeurt). Dit verhaal staat ook in De sterrentuin op blz 184 onder de titel: De zanger met een hemelse stem. Het verhaal hoort bij het sterrenbeeld Lier.

1e beeld: de gelukkige Orpheus en Eurydice; de adderbeet: dit beeld staat beter beschreven in Griekse mythen en sagen van Gustav Schwab, uitgeverij Het Spectrum.

2e beeld: Orpheus voor de troon van Hades en Persephone

3e beeld: Orpheus verlaat de onderwereld gevolgd door Eurydice

4e beeld: Bacchanten doden Orpheus

CEYX EN ALCYONE (1 vertelbeurt)

1e beeld: Ceyx neemt afscheid van Alcyone

2e beeld: het schip vergaat in de storm

3e beeld: de droom van Alcyone

Aan deze reeks korte sagen kunnen twee sagen toegevoegd worden die te vinden zijn in de Griekse mythen en sagen van Gustav Schwab, uitgegeven door Het Spectrum:

DEMETER EN PERSEPHONE (1 vertelbeurt). Een versie van dit verhaal kun je ook vinden in De sterrentuin op blz 82 bij het sterrenbeeld Maagd.

1e beeld: de roof van Persephone

2e beeld: Persephone in de onderwereld

3e beeld: Demeter in Eleusis

4e beeld: Persephone en Demeter tijdelijk vereend.

DAPHNE (1 vertelbeurt). Dit verhaal kan ook verteld worden in een plantkundeles

1e beeld: Discussie tussen Apollo en Eros

2e beeld: Apollo verliefd op mannenhaatster Daphne

3e beeld: Daphne vlucht voor Apollo en metamorfose in een laurier

DE ARGONAUTEN (10 vertelbeurten). De sage kan ook in een tweetal vertellingen gebracht worden volgens de verkorte versie in het boekje van Gustav Schwab: Griekse mythen en sagen, uitgegeven bij Het Spectrum.

1e verhaal: Jason en Pelias

2e verhaal: De Argonauten varen uit + De Argonauten op Lemnos. Het verhaal van Phrixos en Helle kan ook als apart verhaal verteld worden vóór de sage van de Argonauten. In dat geval krijgen we deze volgorde:

1e verhaal: Phrixos en Helle;

2e verhaal: Jason en Pelias + De Argonauten varen uit + De Argonauten op Lemnos.

3e verhaal: De Argonauten in het land der Dolionen + Heracles blijft achter + Pollux en de Bebrykenkoning

4e verhaal: Phineus en de Harpijen + De Symplegaden

5e verhaal: Jason in het paleis van Aeëtes + Medea en Aietes + De raad van Argos

6e verhaal: Medea belooft de Argonauten haar hulp + Jason en Medea + Jason vervult de opdracht van Aeëtes

7e verhaal: Medea rooft het Gulden Vlies + De Argonauten vluchten met Medea

8e verhaal: De terugkeer van de Argonauten + De achtervolging van de Colchiërs

9e verhaal: Het laatste avontuur van de helden

10e verhaal: Jason verstoot Medea; Jasons einde

HERACLES (9 vertelbeurten). Deze sage kan ook in minder vertelbeurten gebracht worden als men de versie volgt van Griekse mythen en sagen van Gustav Schwab uitgegeven bij Het Spectrum. Verschillende verhalen over Heracles zijn ook te vinden in De sterrentuin.

1e verhaal: Geboorte en jeugd van Heracles + De opvoeding van Heracles

1e beeld: Zeus en Alcmene (staat in dit boek niet uitgebreid verteld) en de geboorte van Heracles.

2e beeld: Heracles doodt de slangen

3e beeld: De leermeesters van Heracles

2e verhaal: Heracles op een tweesprong + De eerste daden van Heracles + Heracles’ strijd tegen de Giganten.

1e beeld: de twee vrouwen

2e beeld: Heracles doodt een leeuw en strijdt met de Thebanen tegen de Minyers.

3e beeld: de strijd tegen de Giganten

3e verhaal: Heracles en Eurystheus + Het gevecht met de Nemeïsche leeuw.

1e beeld: Heracles aanvaardt het gezag van Eurystheus

2e beeld: eerste opdracht: de Nemeïsche leeuw.

4e verhaal: De Hydra + De hertenkoe Kerynitis + Het Erymantische everzwijn

1e beeld: tweede opdracht: de strijd met de Hydra

2e beeld: derde opdracht: de jacht op Kerynitis

3e beeld: vierde opdracht: de jacht op het everzwijn; de strijd met de centauren

5e verhaal: De Augiasstal + De Stymphaliden + De stier van Kreta

1e beeld: vijfde opdracht: het reinigen van de stal van Augias

2e beeld: zesde opdracht: het verjagen van de Stymphaliden

3e beeld: zevende opdracht: Heracles haalt de stier van Kreta

6e verhaal: De merries van Diomedes + De tocht tegen de Amazonen + De runderen van de reus Geryones.

1e beeld: achtste opdracht: Heracles haalt de paarden van Diomedes

2e beeld: negende opdracht: de gordel van Hippolyte

3e beeld: tiende opdracht: Heracles haalt de runderen van Geryones

7e verhaal: De appels der Hesperiden + Cerberus de hellehond

1e beeld: elfde opdracht: Heracles haalt de gouden appels bij de Hesperiden

2e beeld: twaalfde opdracht: Heracles haalt de hellehond.

8e verhaal: Heracles bij Admetus

1e beeld: Koning Admetus en de komst van Thanatos

2e beeld: het offer van Alcestis

3e beeld: Heracles gastvrij ontvangen bij koning Admetus

4e beeld: de terugkeer van Alcestis

9e verhaal: Heracles en Deianira + Heracles en Nessus + Het einde van Heracles

1e beeld: strijd tussen Heracles en Achiloüs om Deianira.

2e beeld: de centaur Nessus draagt Deianira over de rivier

3e beeld: Deianira en Iole

4e beeld: Deianira smeert het hemd in met het tovermiddel van Nessus

5e beeld: het hemd is de oorzaak van Heracles’ dood

THESEUS (3 vertelbeurten)

1e verhaal: Geboorte en jeugd van Theseus + Theseus’ tocht naar Athene

2e verhaal: Theseus in Athene + Theseus bij Minos

3e verhaal: Theseus als koning + Theseus’ einde

OEDIPUS (3 vertelbeurten)

1e verhaal: De vadermoord + Oedipus huwt zijn moeder

2e verhaal: de onthulling + Oedipus en Jocaste boeten

3e verhaal: Oedipus en Antigone tot en met het einde van Oedipus

DE THEBAANSE OORLOGEN

DE TROJAANSE OORLOG (9 vertelbeurten)

1e verhaal: De stichting van Troje + Priamus, Hecabe en Paris + Het oordeel van Paris

2e verhaal: De roof van Helena

3e verhaal: De Grieken + Priamus ontvangt de Griekse afgezanten + Agamemnon en Iphigenia

4e verhaal: Paris keert terug + De Grieken voor Troje enz. + de strijd ontbrandt + de toorn van Achilles + Agamemnon stelt het volk op de proef.

5e verhaal: vanaf Paris en Menelaüs tot en met de overwinning van de Trojanen (in dit verhaal is de strijd tussen Hector en Ajax het hoogtepunt).

6e verhaal: vanaf de boodschap van de Grieken aan Achilles tot en met de smart van Achilles

7e verhaal: Achilles krijgt nieuwe wapens tot en met Hectors dood.

8e verhaal: de Trojaanse overwinning en de ondergang van Troje tot en met de dood van Paris

9e verhaal: het houten paard tot en met de onfortuinlijke thuisvaart

DE LAATSTE TANTALIDEN (vertelbeurten nog te bepalen)

ODYSSEUS (vertelbeurten nog te bepalen)

AENEAS (kan bij de aanvang van de zesde klas verteld worden, als inleiding op de Romeinse sagen)