1. Door kennis te verwerven leren we beter
begrijpend lezen.
2. De grammatica – de structuur van de taal – moet
onderwezen worden.
VOLGENS OESO-TOPMAN DIRK VAN DAMME LAAT NIEUW HANDBOEK ROND BEGRIJPEND LEZEND TE WENSEN OVER
‘Focus
op competenties nefast voor niveau begrijpend lezen’
Dirk Van Damme, topman bij de Oeso,
is hard voor een nieuw rapport van de Vlaamse Onderwijsraad rond begrijpend
lezen.
De Standaard, vrijdag 23 augustus 2019. SIMON GRYMONPREZ
Dirk Van Damme heeft bedenkingen bij het recente rapport van
de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) over begrijpend
lezen, waarover De Standaard dinsdag berichtte (DS 20 augustus). Het rapport en
het bijbehorende handboek, die deze week voorgesteld werden, moeten het
(dalende) niveau van begrijpend lezen in het Vlaams onderwijs opkrikken, onder
meer door begrijpend lezen als competentie in alle vakken te verwerken.
Van Damme, senior counsellor bij
het Directorate for Education and Skills van de Oeso, is teleurgesteld. ‘Het is positief dat de
problematiek van begrijpend lezen serieus genomen wordt. Alleen hoop ik dat het
geen onderzoeksrapport is dat snel in de lade verdwijnt, maar aanleiding geeft
tot een fundamenteel debat.’
Waarom vindt u de visie van het Vlor-rapport
problematisch?
Van Damme: ‘Het rapport zegt eigenlijk: het bestaande is
goed, alleen hier en daar moeten we iets verbeteren. Het is erg omfloerst, soft
en vriendelijk voor iedereen. Maar daarmee zullen we er niet komen. Dit breekt
niet met de visie die verantwoordelijk is voor de huidige situatie.’
‘De onderzoekers blijven compleet binnen het bestaande
paradigma dat begrijpend lezen als een vaardigheid of een reeks van
vaardigheden bekijkt. Dat paradigma staat internationaal hevig onder druk. Dit Vlor-rapport is geschreven door mensen die al tien, twintig
jaar aan het roer staan van de leesdidactiek in Vlaanderen. Het is logisch dat
zij hun eigen erfenis niet te grabbel willen gooien. Om het
cru te zeggen: dit is de school van sociolinguïsten, pedagogen en didactici
die verantwoordelijk is voor de huidige situatie.’
Wat is er mis met competenties?
‘Ik pleit niet tegen competenties, wel tegen een visie die
daar volledig op is gebaseerd. Recent cognitief onderzoek toont aan dat we vooral door
kennis te verwerven leren begrijpend lezen. Begrijpen is reflecteren over de inhoud, niet over
hoe de zinnen in elkaar zitten. Binnen het competentiegerichte denken over
taal wordt het belang van kennis dus volledig van tafel geveegd.’
‘We zijn van een louter kennisgedreven visie op onderwijs in de jaren zeventig naar
een competentiegedreven visie geëvolueerd. Die visie
is ook in de eindtermen erg aanwezig. Op zich is dat op bepaalde punten
waardevol, maar de slinger is te ver doorgeslagen.’
‘Een
ander probleem is dat men taal als structuur verwaarloosd heeft door geen
aandacht meer te schenken aan grammatica. Je wordt verondersteld dat uit jezelf
te verwerven, maar ook de essentiële spelregels van de taal moeten onderwezen
worden.’
Welke richting moet het dan uit?
‘We hebben opnieuw een stevig taalvak nodig. Dat begrijpend
lezen in elk vak moet terugkomen, klinkt mooi, maar het is weinig effectief. Ik
pleit voor een versterking van het vak Nederlands. We moeten simpelweg het
aantal uren opnieuw opvoeren.’
‘Een andere discussie die daarmee samenhangt, is het
diversifiëren. Daarmee wordt bedoeld: lessen laten aansluiten bij de
individuele leerling. Dat klinkt erg mooi en progressief. Maar diversificatie
betekent te vaak zich neerleggen bij verschillen en die niet terugdringen. Je
moet een groep sámen naar een hoger niveau brengen.’
In december komen er nieuwe Oeso-resultaten
over begrijpend lezen uit. Wat kan en moet Vlaanderen nu doen?
‘Het probleem is dat we in Vlaanderen met een bijna-monopolie
van één stroming zitten in de beleidsvoorbereidende circuits: de mensen die de
eindtermen maken, de leerplannen opstellen, de handboeken schrijven en de
leerkrachten opleiden. Er zijn heel sterke departementen cognitieve psychologie
in België die voor dat soort onderzoeken niet gevraagd worden. Het huidige
paradigma wordt niet in vraag gesteld. Terwijl de crisis waarin we zitten het gevolg
is van de competentiegerichte benadering.’
‘Om te beginnen: Vlaanderen moet een ernstig, tegensprekelijk
debat houden over de vraag of we in het verleden fouten hebben gemaakt, waarbij
ook andere perspectieven aan bod komen. Die worden daar nu buiten gehouden.’