EDMOND, 20 november
Luc Cielen in Rinkkrant 811 van 19 november 2004
Begin negende eeuw. Karel de Grote zal nog enkele jaren als keizer over een groot deel van West-Europa heersen. Zijn zoon Lodewijk de Vrome volgt hem op, maar is meer met de kerk en de godsdienst bezig dan met het bestuur van het grote keizerrijk. Diens zoons volgen hem op en verdelen het rijk. Terwijl zich dat allemaal afspeelt op het continent is Engeland nog een land dat verdeeld is in kleine koninkrijkjes en moet het zich teweer stellen tegen de eerste invallen van de Noormannen.
Dat is de historische context waarin Edmond leefde.
Hij was geboren in het jaar 840 en erfde op vijftienjarige leeftijd het koninkrijk der Oost-Angelen van een verder onbekende Offa. Op kerstdag 855 werd hij door bisschop Humbertus tot koning gekroond. In de Engelse biografie over Edmond lezen we dat in die tijd de monniken de psalmen volledig uit het hoofd kenden zodat ze die konden zingen of reciteren tijdens het werk, zonder hun activiteiten te onderbreken. Wel, Edmond kon dat ook. Om het psalmenboek helemaal uit het hoofd te leren sloot hij zich een vol jaar op in een toren in Hunstanton in Norfolk.
In 855 breekt de hel los. De Vikingen (Denen) vallen Engeland binnen, aangevoerd door de twee broers Hingar (of Ingvar) en Hubba.
Ze vielen de Oost-Angelen aan, vestigden zich gedurende de wintermaanden in dat koninkrijk en sloten min of meer vrede. Maar de volgende zomer trokken ze verder op strooptocht. Ze voeren naar het noorden en plunderden Northumbria en Mercia. Daarbij verwoestten ze overal kerken en kloosters en vermoordden priesters, monniken en religieuzen. Ook de nonnen werden op die manier behandeld. De geschiedschrijver vertelt dat de nonnen niet zozeer bevreesd waren om te sterven, maar meer bekommerd waren om het bewaren van hun kuisheid. Ze wisten, van horen zeggen, hoe die Denen te keer konden gaan. Om die woeste Denen te ontmoedigen en af te schrikken sneden ze zich neus en bovenlip af, zodat ze er bijzonder onaantrekkelijk en zelfs angstaanjagend uit zagen. Zo zouden ze hun deugdzaamheid wel kunnen bewaren. Dat lukte, maar het leven schoten ze er hoe dan ook bij in, geregen aan de zwaarden der Denen.
Nu streken de Vikingen ook neer in het rijk van Edmond. Thetford werd platgebrand en dat gebeurde vervolgens met elk dorp en elke boerderij die ze ontmoetten.
Koning Edmond verzamelde alle weerbaren mannen en trok de Vikingen tegemoet. In de omgeving van Thetford stootte hij op de invallers en versloeg hen. Maar het was een Pyrrusoverwinning. Edmonds kleine leger kwam verzwakt uit de strijd en toen korte tijd later bleek dat de Denen versterking hadden gekregen, trok Edmond zich met zijn getrouwen terug in zijn burcht Framlingham in Suffolk. Tenminste, dat was de bedoeling, maar hij bereikte zijn burcht niet. De Vikingen haalden hem in en sleepten hem naar de tent van aanvoerder Ingvar. Die wilde een overeenkomst sluiten met Edmond, maar slechts op voorwaarde dat Edmond zijn geloof in Christus afzwoer en zich tot de oude getrouwe goden der Vikingen bekeerde. Edmond weigerde. “Mijn geloof is mij heiliger dan mijn leven!” zei hij. Ingvar liet hem toen met knuppels neerslaan en naar buiten slepen. Daar werd Edmond aan een boom gebonden en met zwepen gegeseld. Toen hij meer dood dan levend aan de boom in de touwen hing, en de geselaars ophielden, gebruikten de omstaanders hem als schietschijf voor hun pijlen, tot Edmond, zodanig bezaaid met pijlen, er als een stekelvarken uitzag.
De aanvoerder sloeg toen het hoofd van Edmond eraf en wierp het tussen de struiken in het woud. Maar zie, toen het hoofd op de grond rolde, riep het hoofd: “Hier, hier!” en uit het bos kwam een wolf (in een ander verhaal is het een beer) die het hoofd bewaakte, tot alle Vikingen verdwenen waren.
Toen de gelovigen korte tijd later, het was al donker, op zoek gingen naar het hoofd van hun koning, viel er een wonderbaarlijke lichtstraal uit de hemel, recht op het hoofd, zodat zij het vonden en meenamen. Dat alles gebeurde in het jaar 870.
De Britten hebben deze moedige koning Edmond nooit vergeten. Zijn relieken werden bijgezet in de abdijkerk van de stad Bury Saint Edmonds, stad die trouwens naar hem werd genoemd. Een deel van de relieken werd later (1216) overgebracht naar de kerk Saint Sernin in Toulouse. Deze Edmond is de patroon, nu nog, van het Britse koningshuis. Veel afbeeldingen van Edmond zijn er niet. Wil je er een zien, dan moet je naar de kathedraal van Amiens (dezelfde stad waar Martinus zijn mantel deelde met de bedelaar); daar zie je hem als jonge koning afgebeeld op een van de glasramen van de kathedraal. De afbeelding bij dit artikel is te vinden in de British Library.
De naam Edmond betekent: Machtige beschermer van het erfgoed.
In de meeste talen heet hij gewoon Edmond, maar de Engelsen verkleinen zijn naam nogal eens tot Neddy. Spanjaarden en Portugezen noemen hem Edmundo. De Italianen houden het bij Edmondo en in Polen zegt men Egmund.
Er zijn familienamen afgeleid van deze heilige Edmond. Veel zijn er in België niet te vinden die hun naam aan hem te danken hebben. Edmond zelf telt nog 7 families in ons land, Edmonds is recordhouder met 11 families en verder hebben we nog 8 families die Edmont heten en 4 die de naam Edmunds dragen. Totaal: 30.
Zoals zijn familienaam stilaan verloren gaat, zo vergaat het ook de voornaam. Het is een naam die zeker niet meer populair is in de huidige generaties (in Engeland misschien wel nog). Maar er zijn toch enkele zeer beroemde personen met deze voornaam.
Een kort overzicht:
In mijn jonge jaren hoorde ik regelmatig in het nieuws spreken over Edmond Leburton, destijds minister in België. Een ambtgenoot van hem heette Edmond De Schrijver. Dan is er een zeer bekende bankier en financier: Edmond de Rotschild. In de kunstwereld vinden we ook enkele Edmonden: Edmond Boudoin is een vrij bekende striptekenaar. Er was Edmond Rostand, de grote Franse toneelschrijver die beroemd werd met zijn werk over Cyrano de Bergerac. We kennen Edmond en Jules de Goncourt, naar wie de meest gegeerde literatuurprijs van Frankrijk werd genoemd: de Prix Goncourt. In Nederland is er ook al een literaire prijs (voor toneelauteurs) naar een Edmond genoemd: de Edmond Hustinxprijs. Onder de laureaten vinden we Stany Crets, Ward Hulselmans (oom van Klara, vijfde klas), Bart de Pauw en Hugo Claus.
De sportievelingen, en dan vooral de bergbeklimmers, maar eigenlijk iedereen, kent Edmund Hillary, de Nieuw-Zeelander die als eerste, samen met Tenzing Norgay de Mount Everest bedwong (29.05.1953). Ben je geïnteresseerd in sterren, planeten enzoverder, dan ken je natuurlijk ook Edmund Halley, de achttiende-eeuwse astronoom, naar wie de komeet Halley werd genoemd. Het is de komeet die in 1986 aan de nachtelijke hemel te zien was. Een eerdere verschijning van deze komeet staat bijzonder mooi afgebeeld op de Tapisserie van Bayeux (waarin de slag bij Hastings staat weergegeven).
We hebben nog een hedendaagse kinderarts die in Nederland en België enige bekendheid heeft verworven met zijn boeken: ‘De eerste zeven jaar’ en ‘Dokter, wat ik nog vragen wou’: Edmond Schoorel is zijn naam.
En dan hebben we ook nog een fictieve Edmond. Niemand minder dan de Graaf van Monte-Cristo heette eigenlijk Edmond Dantes. Gérard Depardieu gaf hem op schitterende wijze gestalte in de tv-film die naar het boek van Alexandre Dumas enkele jaren geleden werd gedraaid.
In de aardrijkskunde komen we Edmond ook tegen. Als je graag in atlassen snuffelt, kom je deze plaatsen tegen: Edmond in de staat Kansas in de USA, Edmond in de staat Oklahoma in de USA, Edmonds in de staat Washington (USA), Edmonton in de staat Kentucky (USA), Edmonton in de staat Alberta (Canada), Edmonton bij Londen in Engeland, Edmondbyers bij Durham in Engeland en Edmundston in New Brunswick (Canada). En tot slot ook nog Bury Saint Edmunds bij Londen.
De kerk St Edmund-the-King in Londen, is een ontwerp van Christopher Wren, de Engelse architect die na de grote brand van Londen in 1666 meer dan 50 kerken bouwde in die stad. De meest bekende daarvan is St. Paul’s Cathedral, nu nog steeds een indrukwekkend bouwwerk, waarin trouwens het graf van de architect te bezichtigen is.