|
SINTERKLAAS |
|
https://www.standaard.be/krant/publicatie/20191202/ds/dn/alg/optimized De ware toedracht van Sinterklaas en Piet
Kent u het geheim van Sinterklaas? Dan bent u oud genoeg
om ‘Het geheime boek van Sinterklaas’ te lezen, met nog meer geheimen over
leven en werk van de kindervriend. ‘Hij wordt er alleen magischer door’,
vindt illustratrice Sassafras De Bruyn. Het geheime boek van Sinterklaas is een boek voor kinderen, maar wel voor kinderen die
groot genoeg zijn om hét geheim van Sinterklaas te kennen en het niet aan
jongere broers en zussen te verklappen. En voor hun ouders, want de
Nederlandse schrijfster Floortje Zwigtman en de
Belgische illustratrice Sassafras De Bruyn verzamelden een schat aan verhalen
over de man die ooit als bisschop aan zijn carrière begon, zijn uitgebreide
netwerk van helpers (niet allemaal menselijk, laat staan Afrikaans) en zijn
verre neven en nichten. Het boek schrijft zo de geschiedenis
van een traditie die al eeuwen oud is, maar in die tijd ook een paar reboots en spin-offs heeft gekend, om het in blockbusterterminologie te zeggen. ‘Floortje heeft
behoorlijk veel historische research gedaan’, zegt De Bruyn, bekend van de
portretten-met-een-verhaal die ze in Iedereen beroemd tekende. ‘Ik had de dankbare
taak om de grappige en verrassende teksten die ze me toestuurde te
illustreren.’ Zelf was ze het meest verrast dat er
niet één, maar veertien heilige Nicolazen
bestonden. ‘De Turkse heilige Nicolaas van Myra is wel een beetje bekend,
denk ik. Maar veel legenden die aan hem worden toegeschreven, gaan eigenlijk
over Nicolaas van Sion. Van de veertien heilige Nicolazen
hebben er drie bijgedragen tot de figuur van Sinterklaas: Nicolaas de
Pelgrim, Nicolaas van Myra en Nicolaas van Sion.’ Kerstkameel ‘Maar ik geloof nog altijd in
de sint! Het is niet omdat je meer over hem weet, dat zijn legende kleiner wordt’SASSAFRAS
DE BRUYNIllustratrice Daarmee beantwoord je nog maar de vraag waar de Sint
vandaan komt. Tegenwoordig heeft hij een uitgebreid netwerk neven en nichten,
die ook in het boek aan bod komen. Santa Claus, de kerstman, is de bekendste.
Maar Italiaanse kinderen krijgen hun cadeautjes van de heks Befana, Spaanse van de Drie Koningen, en christelijke
Syrische kinderen van een kerstkameel. ‘Al die verhalen hebben toch dezelfde
wortels’, zegt De Bruyn. ‘Zo komt Befana langs op 6
januari, Driekoningendag. Volgens de legende was zij een oude vrouw die op
een winteravond het bezoek kreeg van drie mannen op kamelen. Ze ontving hen
zo gastvrij dat zij haar de volgende ochtend uitnodigden om mee cadeautjes te
brengen aan Jezus. De overdreven propere Befana
weigerde omdat ze haar huis wou poetsen, kreeg daar spijt van en reisde hen
achterna met een mand vol cadeautjes. Zij arriveerde te laat, maar deelde
haar cadeautjes toch uit.’ ‘Er zijn veel overeenkomsten in hoe
de cadeautjes worden gebracht: zowel Italiaanse als Amerikaanse kinderen
hangen bijvoorbeeld een sok aan de schouw. Het zijn ook altijd winterfeesten.
Dat gaat natuurlijk terug op volkstradities: mensen vreesden dat de winter
zou blijven duren en brachten een offer aan goede en kwade geesten opdat de
lente vlug zou terugkeren.’
Sassafras De Bruyn De helpers van
de sint verschillen behoorlijk, maar begonnen vaak als boeman aan hun
carrière. ‘In Oostenrijk en omstreken heb je de Krampus,
een gemaskerde in vodden geklede figuur met een ketting. In Tsjechië word de
heilige Mikulas bijgestaan door Cert
en Andel, een duivel en een engel. Ook in Duitsland komt Sinterklaas nog vaak
langs met duivels die stoute kinderen straffen.’ Het kinderfeest heeft in de
geschiedenis ook onder vuur gelegen van protestanten die niet tuk waren op
katholieke heiligen, of van pedagogen die vonden dat kinderen morele lessen
moesten krijgen voor ze mochten snoepen. Dat brengt ons bij de huidige heisa
over Zwarte Piet. Niemand wil vandaag de rol van boeman op zich nemen. En de
Zwarte Piet die nu ter discussie staat, een Afrikaan in een pagepakje, werd
pas in 1850 door de onderwijzer Jan Schenkman bedacht. ‘Ik denk dat het een troef is van dit
boek, dat we de discussie over Zwarte Piet niet uit de weg gaan, maar ze
historisch kaderen’, zegt De Bruyn. ‘Als je ziet hoeveel Sinterklaas en Piet
veranderd zijn in de loop van de eeuwen, zul je het niet zo gek of bizar
vinden dat hij alweer evolueert.’ Sint in
een raket ‘Schenkman liet de sint ook in een
stoomboot reizen, toen een hypermodern transportmiddel. Ik kan me voorstellen
dat sommigen hun bedenkingen hadden bij die nieuwlichterij. Het is alsof je
nu een verhaal zou maken waarin Sinterklaas in een raket reist.’ ‘Ik denk dat de discussie
gerelativeerd zou worden als meer mensen deze verhalen kenden. Je begrijpt de
figuur van Sinterklaas veel beter’, zegt ze, alsof hij bij ons staat. ‘Maar
ik geloof nog altijd in de sint! Het is niet omdat je meer over hem weet, dat
zijn legende kleiner wordt. Hij is nu magischer dan ooit, voor mij.’
|
