MAAK PRIORITEIT VAN BEGRIJPEND LEZEN

Leerlingen scoren steeds minder goed op begrijpend lezen. Een nieuw offensief van de Vlaamse Onderwijsraad moet leerkrachten (en ouders) die trend doen keren. ‘Haal begrijpend lezend uit het verdomhoekje.’

De Standaard, dinsdag 20 augustus 2019. Simon Grymonprez.

Als het aankomt op begrijpend lezen, scoren Vlaamse kinderen in het basisonderwijs steeds slechter. Bij de laatste Pirls-meting, in 2016, zakte het niveau van begrijpend lezen in het basisonderwijs zowel relatief (ten opzichte van andere landen) als absoluut (in aantal punten). Vlaanderen scoort nu onder het West-Europese en internationale gemiddelde.

‘Een ernstig signaal’, noemde de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) die daling. Om de trend te keren vroeg de Vlor aan onderzoekers van de Centrum voor Taal en Onderwijs (KU Leuven) en de vakgroep Onderwijskunde van de UGent om te onderzoeken hoe leerkrachten het niveau van begrijpend lezen op een wetenschappelijk verantwoorde wijze kunnen opkrikken.

Het resultaat is een praktisch handboek dat de Vlor vandaag voorstelt. Het handboek geeft een praktisch overzicht van de wetenschappelijke literatuur en heel concrete voorbeelden voor leerkrachten.

De kernboodschap? ‘Nog meer dan voordien moet begrijpend lezen in het basisonderwijs een sleutelcompetentie zijn’, zegt professor Kris Van den Branden (KU Leuven), die het project mee coördineerde. ‘Er gaat te weinig lestijd naar begrijpend lezen. Zeker groepen die het nodig hebben, zoals anderstaligen, hebben veel meer nood aan extra lessen.’

Te weinig is niet de enige oorzaak. ‘Begrijpend lezen zit nu in het verdomhoekje, omdat ons onderwijs zo verkokerd is’, zegt Van den Branden. ‘Er zijn lesjes begrijpend lezen, er zijn lesjes luisteren, er zijn lesjes schrijven. We moeten daarvan weg. Begrijpend lezen wordt beter verwerkt in het hele curriculum, van muzische vorming over rekenen tot wereldoriëntatie.’

Het pijnpunt daarbij is dat leerkrachten zich vaak baseren op handboeken, want die kunnen beter. ‘De handboeken zijn óók te veel verkokerd’, zegt Van den Branden. ‘Je kunt de leerkrachten niet kwalijk nemen dat ze die handboeken gebruiken: ze geven de zekerheid in orde te zijn met eindtermen en leerplannen. Leerkrachten hebben het daar moeilijk mee, maar er zijn zoveel rijke en interessante teksten voor kinderen buiten het handboek te vinden. Ze kunnen het handboek gebruiken, maar mogen er geen slaaf van zijn.’

Daarmee raakt Van den Branden nog een pijnpunt: de leesmotivatie van leerlingen is te laag. Teksten zijn soms te saai of te abstract. Leerlingen veel meer motiveren om te lezen is daarom cruciaal. ‘Leerkrachten én uitgeverijen moeten nadenken hoe ze interessantere teksten en leesopdrachten kunnen aanbieden. Teksten die dichter liggen bij de leefwereld van leerlingen, of nuttig kunnen zijn in hun leven. Bovendien worden de teksten te veel vereenvoudigd. Maar dat is onzin: je moet de leerlingen confronteren met de originele teksten, ze uitdagen en in nesten durven te brengen.’

De Vlor verspreidt het handboek vandaag onder zijn leden. ‘Zij krijgen op die manier heel wat inspiratie om begrijpend lezen een nieuw elan te geven’, aldus woordvoerder Ann Daenens.

Vijf wegen naar beter begrijpend lezen

Volgens de onderzoekers moeten teksten functioneel zijn, uitdagend, concreet en betekenisvol. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als leerlingen ‘door het lezen van de tekst een probleem willen oplossen, of als ze getriggerd zijn door de kaft en willen weten wat er met het hoofdpersonage zal gebeuren’. Interactie is cruciaal, niet alleen tussen leerkracht en leerling, maar ook tussen leerlingen onderling. Leerkrachten moeten duidelijke leesstrategieën uitleggen aan leerlingen zodat ze teksten beter begrijpen. Voorbeelden zijn: tussen de regels leren lezen, samenvatten, teksten visualiseren en tekststructuren herkennen. Cruciaal is het stimuleren van leesmotivatie. Als leerlingen ‘willen’ lezen, scoren ze beter op begrijpend-leestesten. Leerkrachten kunnen de leesmotivatie bevorderen door leerlingen elke dag een kwartiertje vrij te laten lezen. Ten slotte is het belangrijk dat leerlingen begrijpend lezen op andere gebieden en vakken toepassen. Leerkrachten werken dus best vakkenbreed. (sgy)