Kopiëren of niet op school

Luc Cielen

Waarom geen kopieën gebruiken op school?

De belangrijkste reden is dat kopieën het directe en rechtstreekse levendige contact met de leerling in de weg staan tijdens het leerproces.

Omdat oefeningen met een kleine inspanning onmiddellijk kunnen gemaakt en gegeven worden aan het kind op het gepaste moment. Het is ook voor de leerkracht een leerproces om daardoor inzicht te krijgen in het leerproces van het kind.

Bijvoorbeeld: een kind heeft extra oefeningen nodig bij rekenen. Als je een kopie geeft (blad met voorgedrukte opgaven) dan doe je op dat moment heel weinig moeite om inzicht te krijgen in wat het kind nu net nodig heeft om verder te kunnen. Als je daarentegen het werk van het kind bekijkt en daaruit kunt afleiden waar het probleem zit, dan kan je - door direct enkele zelfgemaakte opgaven te creëren - inspelen op de noden van dat kind. En geef je het de juiste opdrachten. Dan geef je ook geen overbodige opdrachten.

Het ideale uitgangspunt bij het leren is: de juiste oefeningen op het juiste moment voor het juiste kind maken. Van dat uitgangspunt moet zo weinig mogelijk afgeweken worden. Leren is een levend gegeven dat rechtstreeks ontstaat uit de interactie tussen leerkracht en leerling. Hoe minder voorverwerkt materiaal hoe beter.

Kopieën zijn meestal niet mooi

Doorgaans wordt er gekopieerd op papier van 90 g/m². Dat ziet er na eenmalig gebruik door kinderen al niet mooi meer uit. Het uitgangspunt moet zijn: bied kinderen steeds de beste kwaliteit aan. Zo leer je een kind respect hebben voor het materiaal, voor de ander en voor zichzelf.

Kopiëren gebeurt meestal op losse bladen.

Veel kinderen hebben er problemen mee om het zo te organiseren dat die bladen mooi en ordelijk bijeen blijven. Dikwijls steken die bladen los in de boekentas en worden gekreukt en geplooid. Chaos in boekentas en op tafel is het gevolg.

Kopiëren gebeurt meestal zonder toestemming van de auteur.

Het gebruik van kopieën is dikwijls verbonden met het omzeilen van auteursrecht. Dat is geen eerlijke houding en dus niet welkom in een pedagogische context. We bieden de leerlingen daardoor een verkeerd beeld aan van de economische en sociale werkelijkheid.

Wanneer kunnen kopieën wel?

Als extra-opdracht bij rekenen, lezen enz.

Maar dit kan vermeden worden door de hele klas voldoende opgaven te geven en daaruit keuzes te maken voor individuele kinderen. Ik weet dat veel leerkrachten daarmee problemen hebben (en kinderen ook), maar wie erin slaagt om dat te hanteren bewijst daarmee over een goede pedagogische en psychologische bagage te beschikken. Kopieën zijn een gemakkelijkheidsoplossing waarvan dus zo weinig mogelijk gebruik moet van gemaakt worden. Ik zou zeggen: alleen in geval van nood.

Schriftelijke herhalingsopdrachten.

Kopieën kunnen een hulpmiddel zijn om bepaalde aspecten van de leerstof te herhalen. Ik kan me dus goed voorstellen dat een leerkracht een boekje maakt met herhalingsopdrachten voor een heel schooljaar. Maar dan moeten ook alle aspecten van de leerstof daarin verwerkt zitten. Het nadeel is wel dat er niet kan ingespeeld worden op wat er op een bepaald moment nodig is. Tenzij men dan even dat herhalingsboek opzij legt en weer rechtstreeks met het bord werkt.

Aan welke voorwaarden moeten kopieën voldoen om goed te zijn?

Op stevig papier (90-gramspapier is veel te dun, en is na enkele minuten al een vodje, dus onaantrekkelijk)

Verwerkt tot een boekje met stevige kaft. (In dat geval kan 90-gramspapier wel)

Mooie bladspiegel. Gave randen. Tekst en/of afbeelding recht op het blad.

Steeds eigen teksten kopiëren. Nooit kopiëren uit boeken wegens auteursrecht ! Indien gebruik gemaakt wordt van bestaande teksten: de teksten herschrijven tenzij er toestemming is om de bestaande tekst te gebruiken.