cielen.eu

DE OMWENTELING VAN 1830

Hendrik Conscience

Gedeeltelijke biografie van Hendrik Conscience met uittreksels uit de inleiding op het boek: De omwenteling van 1830.

Vader is Petrus Conscience, geboren in Besançon (Frankrijk).

In het leger geloot en soldaat in leger van Napoleon. Werd opperstuurman aan boord van het oorlogsschip La Ville de Bordeaux

Driemaal krijgsgevangen genomen.

In Engeland opgesloten

Bij ruil van gevangenen vrijgekomen

Vestigt zich te Antwerpen en wordt onderhavenmeester

Trouwt met een Antwerpse vrouw

op 3 december 1812 wordt Hendrik Conscience geboren. Is oudste kind en oudste zoon. Na hem komen er nog 8, daarna bij

tweede echtgenote nog 9. De meesten sterven zéér jong.

Opent een kruidenierswinkel (gerund door zijn vrouw)

Koopt oude schepen, demonteert ze en verkoopt de onderdelen

Begint handel in oude boeken om er boterpapier van te maken (voor koffiezakjes, of suikerpakjes enz.).

HENDRIK CONSCIENCE

als kleuter kijkt hij graag in de oude boeken die bij hem thuis afgeleverd worden.

Hij heeft belangstelling voor boeken met prenten, want hij kan nog niet lezen. Vooral boeken over geneeskunde,

geschiedenis en verre reizen: die hebben het meeste prenten en "beeldekens".

Zijn meest geliefde boek is: Johan Nieuhofs Gedenkweerdige Zee- en Landreizen (uit 1682).

Rond zijn zesde jaar leert zijn vader hem lezen. Van dan af begint hij zo veel te lezen als maar mogelijk is.

Hij had een bijzonder zwakke gezondheid. Kon niet gaan zonder krukken. Zelfs die hielpen niet; hij moest gedragen worden.

Hij zat meestal in een hoge stoel tussen kussens bij het venster en keek naar het spel van de andere kinderen buiten.

Zijn moeder zorgde extra goed voor hem en vertelde hem over God en de hemel.

Rond zijn 7e jaar werd hij beter en stilaan kon hij lopen en spelen zoals de andere kinderen. Van dan af ging hij ook naar school.

Maar zijn moeder sterft.

Zijn vader was voorstander van een vrije opvoeding waarbij de kinderen zich moesten ontwikkelen door eigen ondervinding en

op eigen kracht.

Wonen in de kluis in de Groenen Hoek (tussen Borgerhout en Berchem). Vader veel op reis voor zaken.

Verhuizen vijf jaar later naar Borgerhout.

Gaat naar school bij Meester Vercammen. Goede leerling.

Gaat bij Meester Shaw Frans leren.

Op 16 jaar ondermeester in school van Delin. School voor de rijken.

1830 eind augustus: de opstand in Brussel zet zich voort richting Antwerpen. Komt in Berchem. Gaat kijken.

Brusselaar wordt ingekwartierd bij hem thuis. Vriendschap. Loopt hem overal achterna. Krijgt een pistool. Als hij er de eerste

keer mee schiet doet zijn arm zeer.

Het Hollands leger trekt zich terug in de citadel van Antwerpen.

Beschieting vanaf de citadel en vanaf de schepen.

De stad in brand. Vele vluchtelingen. HC verliest zijn Brusselse vriend uit het oog en vindt hem daarna niet meer terug.

Conscience vrijwilliger om kar met buskruit buiten de stad te brengen. Zitten strop aan de Borgerhoutse poort, maar kunnen ten

slotte toch door.

Meldt zich als vrijwilliger. Tekent voor 2 jaar. Koopt voor een gulden een sabel (zonder schede) en een patroontas.

Vader ziet hem, trekt hem bij zijn oor uit de rij en neemt hem mee naar huis. Mag daarna toch in het leger. Vader koopt voor

hem een blauwe kiel met rode biezen, een haren muts en een verlakte gordelband.

Hendrik Conscience trekt met zijn regiment naar de Kempen. Daar blijft het regiment kamperen en rondtrekken om de grenzen

te bewaken en een verwachte aanval van de Hollanders af te slaan.

Uittreksel uit het boek De omwenteling van 1830:

Omtrent mij werd een kalf met sabelhouwen neergeveld en oogenblikkelijk, zooals het was gevallen, in stukken gehakt.

Een sergeant duwde mij eenen lap vleesch in de hand; en, de anderen navolgend, begon ik het aan het reusachtig vuur te

braden.

Vermits wij niet dicht bij den gloed konden naderen, staken wij het vleesch op de punt van den laadstok onzes geweers en

hielden het aldus op eenen afstand in de vlam. Wanneer het dan eenigszins was verbrand, aten wij het gebraden gedeelte er

af, en herhaalden deze handeling totdat er ons niets meer van het vleesch overschoot.

Bijna de ganschen nacht bleven wij te been; doch tegen den morgen overviel ons eene onoverwinnelijke slaapzucht. Velen

legden zich neder, op vier of vijf stappen van het vuur, en sluimerden op den grond even goed als in een donzen bed.

Niets aan het lijf hebbend dan eenen lijnwaden kiel over mijn zwart schoolkleed, zat ik als gevoelloos rond te staren. Mijn

aangezicht en mijne borst waren brandend van den blaak des vuurs, terwijl mijn rug, door den scherpen oostenwind

aangedaan, schier bevroor van koude.

Allengs verzwaarde mijn hoofd; ik legde mij neder, blikte nog eene wijl in de vlammen, en viel dan in slaap.

Toen ik twee uren later ontwaakte en meende op te staan, was het mij onmogelijk. Men had het vuur laten verzwakken, en

het water van de gesmolten sneeuw was onder mij vastgevrozen. Men moest letterlijk met sabelhouwen mijnen kiel van den

grond loshakken, vooraleer ik mij oprichten kon. Ik bibberde van koude; mijne ledematen waren verstijfd; ik was bleek en

gansch moedeloos. (uit een uitgave van +/- 1920).

Het vervolg staat in de leestekst hieronder

LEESTEKST: Uit Conscience: De omwenteling van 1830.

Opdracht 36: woordverklaring

Enkele woorden uit deze leestekst met verklaring:

kardoes - kardoezen = kartonnen huls met buskruit.

patroontas = tas waarin de soldaat zijn patronen (kogels) bewaart.

fourgon = bevoorradingswagen. Kan open zijn of gesloten (met een huif). getrokken door paarden.

kurassiers = ruiters met helm en borst- en rugplaat (kuras)

lansier = ruiter met een lans

mastboom = pijnboom (den)

mastbos = bos van pijnbomen

gamel = blik om uit te eten

bornput = zoetwaterput

blood, blode = dapper

dragonder = ruiter met wimpel met draak erop

afspanning = herberg

heelmeester = persoon die de heelkunde bedrijft, maar geen medische opleiding heeft genoten

bivak = kamp

geschieden = gebeuren

zieden, gezoden = koken

koeketel = ketel (gietijzer of koper) waarin het eten voor de koeien werd klaargemaakt

nuttigen = opeten

sjako = militaire pet met klep.

Opdracht 37 In de leestekst komen 21 namen van dorpen en steden voor. Teken een kaart van België (of van Vlaanderen) en zet deze gemeenten op de correcte plaats op de kaart. Nummer ze in deze volgorde (dit is de volgorde waarin ze voorkomen in de tekst):

1. Brussel

2. Oud-Turnhout

3. Ravels

4. Baarle-Hertog

5. Weelde (nu deelgemeente van ....)

6. Turnhout

7. Antwerpen

8. Herentals

9. Kasterlee

10. Lier

11. Leuven

12. Booischot (nu deelgemeente van ....)